سیدة نساء العالمین
سَیّدَةُ نِساءِ الْعالَمین به معنای سرور زنان جهان از القاب و فضایل حضرت فاطمه(س). این لقب در منابع حدیثی شیعه و اهل سنت از سوی پیامبر اکرم(ص) به حضرت زهرا(س) عطا شده است. امام علی(ع) نیز فاطمه(س) را به این لقب خوانده است. این لقب در برخی زیارت‌نامه‌ها همچون زیارت‌نامه امام علی(ع)، حضرت زهرا(س) و زیارت عاشورا نیز آمده است. برخی نقل آن از پیامبر(ص) را متواتر شمرده‌اند.
بسیاری از بزرگان اهل سنت فاطمه(س) را برترین زن عالَم دانسته‌اند؛ اما در برخی منابع، فاطمه(س) به همراه مریم دختر عمران، آسیه همسر فرعون و خدیجه دختر خویلد، سیدة نساء العالمین خوانده شده‌اند. در روایت آمده که مریم، آسیه و خدیجه بهترین زنانِ عصر خود بوده‌اند و فاطمه بهترین زنان در تمام اعصار است.
اعطای لقب از سوی پیامبر(ص)
«سَیدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِین» به معنای سرور زنان جهان، در احادیث شیعی منقول از پیامبر(ص) به عنوان لقب برای حضرت فاطمه(س) ذکر شده است. از جمله در روایتی رسول خدا(ص) فرمود: «ابْنَتِی فَاطِمَةُ سَیدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِین؛ دخترم فاطمه سرور زنان جهان است». منابع اهل سنت نیز از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند که خطاب به فاطمه(س) فرمود: «ای فاطمه! آیا خشنود نمی‌شوی که سرور زنان جهان و سرور زنان این امت و سرور زن‌های مؤمن باشی؟» حاکم نیشابوری، سند این حدیث را صحیح شمرده است. در برخی از منابع اهل سنت، پیامبر(ص)، فاطمه(س) را سرور زنان مؤمن، سرور زنان امت اسلام و سرور زنان اهل بهشت خوانده است.
تعبیر «سیدة نساء العالمین» توسط امام علی(ع) نیز برای حضرت زهراء(س) در سخنانی که بر سر مزار وی به زبان آورده، به کار رفته است. همچنین این لقب در برخی زیارت‌نامه‌ها مانند زیارت امام علی(ع)، زیارت حضرت زهرا(س)، زیارت وارث، زیارت عاشورا، زیارت امام رضا(ع) به صورت لقب حضرت زهرا(س) ذکر شده است.
برترین زن از نگاه اهل سنت
ابن ابی‌الحدید معتزلی گفته است «فاطمة سیدة نساء العالمین» به صورت متواتر از پیامبر(ص) نقل شده است؛ حال یا عین این الفاظ متواتر است یا مضمون آن. بر طبق نقل برخی بزرگان اهل سنت مانند نسائی صاحب سنن نسائی، ابو داود، تقی الدین سُبْکی (در حلبیات)، جلال الدین سیوطی، قاضی قطب الدین و... حضرت زهرا(س) به چند دلیل، برترین زن جهان است از جمله:
- روایت پیامبر(ص): «فاطمة بضعة منی؛ فاطمه پاره تن من است»
- گفتار پیامبر(ص) به فاطمه(س): «أما ترضین أن تکونی سیدة نساء المؤمنین؛ آیا خشنود نمی‌شوی که سرور زن‌های مؤمن باشی»
- مردود و ضعیف بودنِ این روایت که «افضل صحابه همسران پیامبر(ص) هستند».
در برخی منابع حدیثی اهل سنت در کنار حضرت فاطمه(س)، به مریم دختر عمران(مادر حضرت عیسی(ع))، آسیه همسر فرعون و خدیجه بنت خویلد نیز سیدة نساء‌العالمین گفته شده است. در برخی روایات و زیارت‌نامه‌های حضرت فاطمه(س)، او سرور زنان جهان از اولین و آخرین خوانده شده است و مریم سرور زنان دوران خود دانسته شده است.
اقبال لاهوری شاعر اهل سنت پاکستانی در ستایش حضرت زهرا(س) چنین سروده است:
| مریم از یک نسبت عیسی عزیز | از سه نسبت حضرت زهرا عزیز | |
| نور چشم رحمة للعالمین | آن امام اولین و آخرین | |
| آنکه جان در پیکر گیتی دمید | روزگار تازه آئین آفرید | |
| بانوی آن تاجدار هل اتی | مرتضی مشکل گشا شیر خدا | |
| پادشاه و کلبه‌ئی ایوان او | یک حسام و یک زره سامان او | |
| مادر آن مرکز پرگار عشق | مادر آن کاروان سالار عشق | |
| آن یکی شمع شبستان حرم | حافظ جمعیت خیرالامم | |
| تا نشیند آتش پیکار و کین | پشت پا زد بر سر تاج و نگین | |
| وان دگر مولای ابرار جهان | قوت بازوی احرار جهان | |
| در نوای زندگی سوز از حسین | اهل حق حریت آموز از حسین | |
| سیرت فرزند‌ها از امهات | جوهر صدق و صفا از امهات | |
| مزرع تسلیم را حاصل بتول | مادران را اسوهٔ کامل بتول | |
| بهر محتاجی دلش آنگونه سوخت | با یهودی چادر خود را فروخت | |
| نوری و هم آتشی فرمانبرش | گم رضایش در رضای شوهرش | |
| آن ادب پروردهٔ صبر و رضا | آسیا گردان و لب قرآن سرا | |
| گریه‌های او ز بالین بی‌نیاز | گوهر افشاندی به‌دامان نماز | |
| اشک او بر چید جبریل از زمین | همچو شبنم ریخت بر عرش برین | |
| رشتهٔ آئین حق زنجیر پاست | پاس فرمان جناب مصطفی است | |
| ورنه گرد تربتش گردیدمی | سجده‌ها بر خاک او پاشیدمی. |
پانویس
- ↑ خزاز رازی، کفایة‌الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۳۷؛ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۱۷۹ و۴۲۰؛ شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۲۶، ۱۱۳ و ۲۹۸.
- ↑ شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۲۶، ۱۱۳ و ۲۹۸.
- ↑ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۱۷۰؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۱۷۳ و ج۴۲، ص۱۳۴؛ أسد الغابة: ۲۲۳/۷ رقم ۷۱۷۵. به نقل از منتخب فضائل النبی و اهل بیته، ۱۴۲۳ق، ص۲۶۵.
- ↑ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۱۷۰.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: بخاری، صحیح بخاری، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۲۰۳، ج۸، ص۶۴؛ مسلم نیشابوری، صحیح مسلم، دار احیاء التراث العربی، ج۴، ص۱۹۰۴ و۱۹۰۵؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۱۶۴، ۱۶۸ و۱۷۰ و ج۴، ص۴۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ج۱، ۱۴۰۷ق، ص۴۵۹.
- ↑ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۴۱؛ ابن مشهدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۲۴۶.
- ↑ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۷۲ و ۵۷۳؛ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۱۱؛ ابن مشهدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۷۸-۸۱.
- ↑ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۱۹ و ۷۲۰.
- ↑ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۷۲ و۷۷۳؛ ابن مشهدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۴۸۱.
- ↑ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۶۹.
- ↑ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۲۶۵.
- ↑ برای اطلاع بیشتر از این بحث در بین علمای اهل سنت نگاه کنید به: محمد راجی کناس، حیاة نساء اهل البیت، ۱۴۲۹ق، ص۶۶۰-۶۶۳.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۲۰۵؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۷۰، ص۱۰۹ و۱۱۲.
- ↑ شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۲۶؛ طبری آملی، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۴۹.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۷۳؛ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۱۱؛ ابن مشهدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۸۰.
- ↑ طبری آملی، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۴۹.
- ↑ اقبال لاهوری، کلیات اشعار فارسی، ۱۳۶۶ش، ص۱۸۶-۱۸۷.
منابع
- ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة‌الله، شرح نهج البلاغه، تحقیق و تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، مکتبة آية الله المرعشی النجفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ دمشق، تحقیق عمرو بن غرامة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق-۱۹۹۵م.
- ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- اقبال لاهوری، کلیات اشعار فارسی، بی‌جا: سازمان انتشارات جاویدان، ۱۳۶۶ش.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، تحقیق محمد زهیر بن ناصر الناصر، بیروت، دار طوق النجاة، ۱۴۲۲ق.
- حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق مصطفى عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- خزاز رازی، علی بن محمد، کفایة‌الاثر فی النص على الأئمة الإثنی عشر، تحقیق و تصحیح عبداللطیف حسینى کوهکمرى، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق.
- شیخ صدوق، محمد بن على بن بابويه، الأمالی، تهران، کتابچى، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، عیون اخبار الرضا(ع)، تحقیق مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبّد، بیروت، مؤسسه الفقه الشیعه، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، المکتبة الاسلامیة، ۱۳۸۸ق.
- محمد راجی کناس، حیاة نساء اهل البیت، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، ۱۴۲۹ق-۲۰۰۸م.
- مسلم نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
- منتخب فضائل النبی و اهل بیته علیهم السلام من الصحاح الستة و غیرهما من الکتب المعتبرة عند اهل السنة، انتخاب و تحقیق مرکز الغدیر للدرسات الاسلامیة، بیروت، الغدیر، ۱۴۲۳ق-۲۰۰۲م.
- کنیه‌ها و لقب‌های حضرت فاطمه
- فضایل حضرت فاطمه